Kaplica 14 Świętych Wspomożycieli
Często odwiedzana przez tutejszych, obowiązkowy przystanek w drodze na Mszę świętą dla stałych bywalców naszej świątyni i ogromne zaskoczenie dla turystów, kuracjuszy, narciarzy. Nazywana przez wieki Kaplicą Dusz Czyśćcowych, kaplicą Zmarłych podobnie jak Wieloryb wywołuje skrajne reakcje odwiedzających – od poczucia bezpieczeństwa i błogiego stanu zanurzenia w ufność wobec Boga i Jego wyroków do tzw. efektu WOW, widocznego na twarzach będących tu pierwszy raz turystów, szybko żałujących, że nie mają pod ręką aparatu fotograficznego.
Autorem ołtarza 14. Wspomożycieli jest Michał Kössler, któremu zlecono na początku XVIII wieku jego wykonanie (1718). Niemiecki barokowy rzeźbiarz bez wahania podjął się tego zadania a zmotywowany udanym Ołtarzem Głównym, szybko wziął się do pracy, by dopełnić wystrój majestatycznej świątyni.
Maryja Wspomożenie Wiernych
W centralnym miejscu rzeczonego Ołtarza jest Matka Boża w wizji wyjętej z Księgi Apokalipsy. Maryja stojąca na Księżycu, z koroną ze Słońca i dwunastu gwiazd, depcząca głowę węża, ma ręce skierowane ku dołowi, ku duszom czyśćcowym, którym pomaga wydostać się z otchłani Kościoła Oczyszczającego się. Nie trudno się domyśleć przesłania, że te matczyne dłonie są skierowane także do nas, do Kościoła Pielgrzymującego, którzy często prosimy Bożą Rodzicielkę o pomoc, by uniknąć czyśćca i po przejściu przez granicę życia dostać się do Nieba. W oczach dusz czyśćcowych sprytny Michał Kössler ukrył błagalną modlitwę do Królowej Świata, którą my odmawiamy podczas odprawianych tu w środy Nabożeństw do Matki Bożej Nieustającej Pomocy – „Przewodniczko pewna do nieba – pomagaj nam nieustannie”
Maryja jest najlepszą Wspomożycielką ludu idącego za Chrystusem. Bóg jednak w swojej Opatrzności dał nam także wielu świętych, których opieka nad nami jest ich zadaniem. Wierząc w Dogmat o Świętych Obcowaniu ludzie do wieków modlą się za wstawiennictwem tych, którzy przekroczyli już próg życia i zostali uznani przez Kościół za Świętych. Wśród nich znajduje się grupa 14 Świętych zajmująca szczególne miejsce na kartach pobożności Ludu Nowego Przymierza.
Dlaczego akurat Oni?
Największą czcią Czternastu Świętych Wspomożycieli otaczano w średniowieczu. Ludzie uciekali się pod ich opiekę podczas wojen i epidemii dziesiątkujących ówczesną Europę. Do Czternastu zwracano się w różnych potrzebach, gdyż każdy z nich miał konkretną dziedzinę, którą się zajmował. Otoczeni wieloma legendami, które budują serca wiernych po dziś dzień, cieszą się niezwykłym darem szybkiego reagowania na prośby zanoszone za ich wstawiennictwem. W Polsce kult Czternastu zaczął powoli przygasać, gdy pojawili się pierwsi święci Polacy, na czele ze św. Stanisławem, ale odrodził się i przyjął konkretną formę w XV w., gdy w latach 1445-1446 na terenie opactwa cystersów w miejscowości Langheim w południowej części Niemiec, we Frankonii miały miejsce niezwykłe wydarzenia. Pasterzowi Hermannowi Leichowi trzykrotnie ukazało się Dzieciątko Jezus na łące. Ale Dzieciątko nie było samo. Otaczało Je czternaścioro innych dzieci w biało-czerwonych szatach z czerwonymi krzyżami na piersiach. Dzieciątko Jezus przedstawiło pasterzowi swoich towarzyszy – Czternastu Świętych Wspomożycieli w potrzebie i poprosiło o wybudowanie kościoła im poświęconego.
Kiedy pasterz Hermann opowiedział o swoich widzeniach o. Bernardowi – opatowi klasztoru cystersów – ten odpowiedział na prośbę małego Jezusa i zadecydował o wybudowaniu kaplicy w miejscu objawień. Mądry opat wiedział, że czasy były trudne, epidemie, ubóstwo i wojny były codziennym zjawiskiem. Wiedział, że ludzie potrzebują opieki i poczucia bezpieczeństwa.
Kim są?
Większość z Czternastu Świętych Wspomożycieli żyła na przełomie III i IV w. za panowania cesarza Dioklecjana i poniosła męczeńską śmierć podczas krwawych prześladowań chrześcijan. O ich życiu wiemy niewiele. Źródła historyczne zostały celowo zniszczone przez pogan, by zatrzeć dowody istnienia chrześcijańskich świętych. Ich życie znamy zatem głównie z przekazów ustnych, które przez wieki obrosły w legendy.
1. Św. Krzysztof – jego imię oznacza „niosący Chrystusa”, więc przedstawia się go z małym Jezusem na ręku. Jest patronem przewoźników, kierowców oraz wszystkich wędrowców.
2. Św. Wit – uzdrowił chorego na padaczkę syna Dioklecjana, stając się patronem chorych na epilepsję. Według podań został rzucony na pożarcie lwom, ale te go nie zaatakowały. Ostatecznie został ugotowany w kotle z wrzącym ołowiem. Jest patronem aktorów, aptekarzy, epileptyków, histeryków, górników, taksówkarzy, karczmarzy i zwierząt.
3. Św. Idzi (Edigiusz) – do którego modliły się bezpłodne pary. Za jego wstawiennictwem urodził się Bolesław Krzywousty, którego rodzice, Władysław Herman i Judyta Czeska, ufundowali później u stóp Wawelu kościół pod wezwaniem Idziego. Jest też patronem trudnej spowiedzi, chorych psychicznie, karmiących matek, rybaków, myśliwych, pasterzy, handlarzy końmi, rozbitków, epileptyków, chorych, rannych, grzeszników, łuczników, żebraków i zbłąkanych.
4. Św. Błażej – to patron od chorób gardła, który uzdrowił w cudowny sposób chłopca duszącego się połkniętą ością. Lud widział w nim opiekuna zwierząt domowych, czcił go także jako patrona od krwotoków. Jako swego opiekuna obrali go gręplarze i kamieniarze.
5. Św. Katarzyna Aleksandryjska – nawróciła na chrześcijaństwo pięćdziesięciu uczonych, których zadaniem było wykazanie, że się myli. Patronuje wielu zawodom, a szczególnie uczonym i kolejarzom. Jest uznawana za najpotężniejszą wśród wspomożycieli. Przedstawia się ją z kołem, którym według legendy była łamana.
6. Św. Barbara – ścięta mieczem przez własnego ojca, stając się patronką dobrej śmierci, a szczególnie ludzi będących w niebezpieczeństwie śmierci, a więc górników, saperów czy artylerzystów. Jej atrybutem jest wieża, ponieważ według legendy, gdy ojciec dowiedział się, że Barbara została chrześcijanką, doniósł na nią do władz prześladujących wówczas chrześcijan. Została uwięziona w wieży, gdzie miał przed śmiercią objawić się jej anioł.
7. Św. Jerzy – ma za zadanie chronić zwierzęta przed chorobami, jego atrybutem jest smok, a szczególnym kultem otaczali go rycerze, którym patronował.
8. Św. Cyriak – ważny wspomożyciel, chroniący od opętania. Był rzymskim arystokratą, który po nawróceniu na chrześcijaństwo wyrzekł się dóbr materialnych i rozdał je ubogim. Został aresztowany, torturowany i ścięty. Przypisuje się mu wypędzenie demona z córki cesarza Dioklecjana Artemisii, co spowodowało nawrócenie na chrześcijaństwo jej i jej matki, św. Sereny.
9. Św. Małgorzata z Antiochii Pizydyjskiej – według legendy była córką pogańskiego kapłana, która przyjęła chrześcijaństwo. W średniowieczu jej kult jako świętej był bardzo rozpowszechniony. Popularny był wizerunek św. Małgorzaty poskramiającej smoka, zgodnie z przekazem, który głosi, że gdy była więziona, ukazał się jej szatan w postaci smoka piekielnego. Św. Małgorzata miała przepędzić go znakiem krzyża. Chroniła kobiety od bólów porodowych.
10. Św. Dionizy – według legendy po ścięciu trzymał własną głowę odrąbanymi z głową dłońmi, co spowodowało, że bywał przedstawiany z odciętą głową trzymaną w rękach. Średniowieczne pieśni często sugerują, że relikwie św. Dionizego włożone do rękojeści miecza miały nadawać mu nadprzyrodzoną moc. Dionizy chronił od bólów głowy.
11. Św. Pantaleon – był synem chrześcijanki i lekarzem. Nawróciwszy się na chrześcijaństwo zaczął leczyć bezpłatnie – w imię Boga, co przysporzyło mu wielu wrogów. Gdy odmówił wyparcia się wiary, uwięziono go, poddano torturom i ostatecznie ścięto. Uznany jest za patrona lekarzy, pielęgniarek, ludzi samotnych. Chroni od strasznych chorób i zaraz. Jego atrybutem są gwoździe – ukazywano go z rękami przybitymi gwoździami do głowy.
12. Św. Achacy (Akacjusz) – został oskarżony o wyznawanie wiary chrześcijańskiej i aresztowany. Poddany torturom nie wyrzekł się wiary, więc odcięto mu głowę. Jest patronem chorych na trąd i epilepsję.
13. Św. Eustachy – ukazywany w towarzystwie jelenia, to patron rycerzy i ludzi w potrzebie. Podczas polowania na jelenia zobaczył w porożu zwierzęcia krzyż Jezusa. Po tym zdarzeniu nawrócił się i ochrzcił razem ze swoją rodziną. Niczym Hioba, spotkała go seria nieszczęść sprawdzających jego wiarę. Eustachy lamentował, ale nie stracił wiary. Jest patronem strażaków (obok św. Floriana), myśliwych i leśników, traperów, osób torturowanych. Wzywano go do obrony przed ogniem i jako orędownika w rozwiązywaniu trudnych sytuacji.
14. Św. Erazm (Erazmten) – patron ludzi doznających wielkich bólów fizycznych. Jedna z legend mówi, że pewnego razu, gdy głosił kazanie, obok niego uderzył piorun. Święty jednak kontynuował kazanie nie zwracając uwagi na niebezpieczeństwo. Jego odwaga zachwyciła słuchaczy. Żeglarze podczas burz zaczęli zanosić modlitwy do Boga właśnie za wstawiennictwem Erazma. Wzywano go jako obrońcę przed zarazą, w czasie kolek i boleści brzucha (co miało związek z torturami jakie mu zadano, a polegającymi na wyrywaniu wnętrzności) oraz podczas porodu. Jest patronem marynarzy (wyładowania elektryczne obserwowane na masztach statków odczytywano jako znak jego opieki i nazywano ogniami św. Erazma), żeglarzy i tokarzy.
15. Św. Sebastian – nie występuje w kanonie 14. Świętych Wspomożycieli, ale wyrzeźbiony przez Michała Kösslera znajduje się w naszej kaplicy. Otoczony wielką czcią w całym Kościele, należał do najbardziej znanych świętych. Jest patronem chorych na choroby zakaźne, inwalidów wojennych, kamieniarzy, konwisarzy, łuczników, myśliwych, ogrodników, rusznikarzy, strażaków, strzelców, żołnierzy oraz Gwardii Szwajcarskiej. Jest orędownikiem w czasie epidemii. Za wyznawanie nauki Chrystusa został przywiązany do słupa (drzewa) i przeszyty strzałami. Sebastian wówczas nie zginął. Kobieta, która postanowiła go pochować, zauważyła oznaki życia i doprowadziła go do zdrowia. Gdy Sebastian wyzdrowiał, poszedł bezpośrednio do cesarza i zarzucił mu barbarzyństwo w stosunku do chrześcijan. Cesarz w przypływie gniewu kazał go bić pałkami, żeby mieć pewność, iż tym razem Sebastian na pewno zginie. Sebastian zginął prawdopodobnie w roku 288. Ciało męczennika wrzucono do kanałów miejskich.
Kiedy obchodzimy ich święto?
Wspólne wspomnienie Czternastu obchodzone jest lokalnie 8 lipca lub 8 sierpnia a poszczególni święci mają swoje dni w kalendarzu liturgicznym.
Po objawieniach w Langheim kult Czternastu Świętych Wspomożycieli szybko się rozwijał i za przyczyną cystersów zawędrował do Czech i na Śląsk, gdzie w roku 1633 roku wydano nawet modlitewnik pt. „Pomoc w potrzebie, czyli życie Jezusa, Maryi i Józefa wraz ze śmiercią i cudownym oddziaływaniem Czternastu Wspomożycieli”. Zawierał on żywoty Czternastu i ich przedstawienia. Kult upadł po sekularyzacji zakonu cystersów w 1810 r., gdy majątek zgromadzenia przeszedł na własność rządu pruskiego.
Oprócz naszej świątyni i kapilcy poświęconej kultowi Świętej Czternastki, kościoły pod wezwaniem Czternastu Świętych Wspomożycieli znajdują się także w Lubawce i Trzebnicy, a ołtarze lub obrazy m.in. w Krzeszowie, Nysie, Nowej Rudzie, Kłodzku czy Oleśnie Śląskim.
W Niemczech natomiast w miejscowości Vierzehnheiligen (czyli Czternastu Świętych), na miejscu objawień Dzieciątka Jezus, stoi zbudowana w XVIII w. bazylika Czternastu Świętych Wspomożycieli, do której wierni pielgrzymują z prośbami do świętych patronów. Miejscem opiekują się franciszkanie, którzy również przez lata wpisali się w duszpasterstwo Duszniczan, kuracjuszy, turystów i narciarzy złotymi literami.
(Artykuł w części pochodzi ze strony franciszkanie.pl. Duszpasterstwo Parafii dziękuje Redakcji za możliwość wykorzystania części zawartych tam informacji)
Legedna:
1. Św. Florian
2. Św. Eustachy
3. Św. Akacjusz (Achacy)
4. Św. Wit
5. Św. Erazmten (Erazm)
6. Św. Dionizy
7. Św. Krzysztof
8. Św. Pantaleon
9. Św. Błażej
10. Św. Jerzy
11. Św. Cyriak
12. Św. Edigiusz (Idzi)
13. Św. Sebastian
14. Św. Małgorzata
15. Św. Katarzyna
16. Zwieńczenie ołtarza symbolem Ave Maria w promieniach Słońca
17. Maryja w wizji apokaliptycznej św. Jana Ap.
18. Dusze czyśćcowe (Kościół Oczyszczający się)
19. Ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy
20. Płaskorzeźba Serca Matki Bożej przebitego mieczem z wizji Symeona
21. Anioł trzymający ceber – atrybut św. Floriana
22. Anioł trzymający strzały – atrybut św. Sebastiana
23. Aniołowie trzymający Koronę Królowej
Zapraszamy do GALERII
(zdjęcia autorstwa ks. Macieja Sroczyńskiego. Archiwalne pochodzą ze strony polska-org.pl)